Παριανοί και Αντιπαριώτες συμμετείχαν ενεργά στην Εθνική Αντίσταση.
Η Πάρος έδωσε μορφές της Αντίστασης όπως τον Στέλλα ,τον Μαρινόπουλο, τον Αντώνη τον Αρκά, τον Μιχάλη Κρίσπη,τους Τσαντάνηδες,το Ζέλο Ραγκούση, τα ανώνυμα πληρώματα των καϊκιών και τόσους άλλους επωνύμους και ανωνύμους.
Η Αντίπαρος έδωσε στο βωμό της ελευθερίας τους Βασίλη Πατέλη, Μανώλη Πατέλη, Γιώργο Καπούτσο, που χωρίς να έχουν δυνατότητα διαφυγής εντάχτηκαν με πλήρη συνείδηση ελεύθερων στη σκέψη και το φρόνημα ανθρώπων στη ομάδα που βοήθησε πολλούς Έλληνες και Εγγλέζους να διαφύγουν στην Κρήτη. Μνεία βέβαια πρέπει να γίνει και στον Γιάννη Πατέλη και στον Χάρη Γραμματικάκη.
Αναφορά πρέπει να γίνει και στο Μανώλη Γλέζο,παριανής καταγωγής επίσης ο οποίος το 1941,σε ηλικία 19 χρονών, μαζί με τον Απόστολο Σάντα κατέβασε από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία με τη σβάστικα,σύμβολο του ναζισμού. Ο αδερφός του Νικόλας Γλέζος εκτελέστηκε από τους Γερμανούς το 1944.
Ένα σύντομο χρονολόγιο για όσα συνέβησαν σε Πάρο-Αντίπαρο στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
ΦΘινόπωρο 1941:Οργανώνεται η μυστική βάση υποβρυχίων στην Αντίπαρο.
Ιανουάριος 1942: Οι Ιταλοί ανακαλύπτουν και διαλύουν τη Μυστική Συμμαχική Βάση της Αντιπάρου.
1943: Αγγλικά αεροπλάνα ρίχνουν βόμβες με σκοπό να πλήξουν Γερμανικό πλοίο που βρίσκεται στο λιμάνι της Παροικιάς.Μια βόμβα πέφτει στο κελί της Εκατονταπυλιανής που στεγάζει τη Β΄τάξη του Δημοτικού Σχολείου.Τρυπά τον τοίχο και σκοτώνει τη δασκάλα Ειρήνη Κονδύλη και δύο μαθητές που πήγαν κοντά στη δασκάλα τους για να προφυλαχθούν, τη Φραγκίσκα Τσαντάνη και το Θανάση Φωκιανό. Η επίθεση των αεροπλάνων επαναλήφθηκε το απόγευμα. Με τις βόμβες βούλιαξε γερμανικό πλοίο κι ένα καΐκι με εφόδια.Σκοτώθηκαν πολλοί Γερμανοί. Σκοτώθηκε και ο παριανός ναυτικός Κώστας Αργουζής.
1944:Ομάδα Παριανών αγωνιστών, με επικεφαλής το λοχαγό Μιχάλη Ραγκούση, επιβιβάζεται σε καΐκι του Λευτέρη Καστρουνή και πάει στη Νάξο για να διώξει τους Γερμανούς σε συνεργασία με τους Ναξιώτες.
1944:Άγγλοι κομμάντος και Έλληνες Ιερολοχίτες επιχειρούν σαμποτάζ στο Γερμανικό αεροδρόμιο της Πάρου.Η επιχείρηση δεν ήταν επιτυχής.Συλλαμβάνεται ο Νικόλας Στέλλας, ο οποίος απαγχονίζεται στη Μάρπησσα.
Μυστική Βάση Αντιπάρου
Η συμμαχική Βάση υποβρυχίων στην Αντίπαρο οργανώθηκε το 1941 από Άγγλους και Έλληνες.Από τη βάση διέρχονταν μόνο αγγλικά υποβρύχια.
Σημαντικό ρόλο στη λειτουργία και δράση της Βάσης έπαιξαν ο Άγγλος λοχαγός Άτκινσον, ο τολμηρός Χάρης Γραμματικάκης καθώς και ο Βέρο Λικέρι, Ιταλός αντιφασίστας,που έδινε πληροφορίες για τις κινήσεις των Ιταλών.Σκοπός της ήταν να φυγαδεύονται Έλληνες και Άγγλοι πολεμιστές στη Μέση Ανατολή.
Μετά από σύντομο χρόνο λειτουργίας η Βάση προδόθηκε ή έγινε αντιληπτή από τους Ιταλούς.
Οι Ιταλοί με στρατιωτική δύναμη πολιόρκησαν το σπίτι του Σπύρου Τζαβέλα στον Αη-Γιώργη της Αντιπάρου,που είχε το στρατηγείο του ο λοχαγός Άτκινσον.Μέσα στο σπίτι βρίσκονταν εκτός από το λοχαγό ο Κύπριος υπολοχαγός Κ.Κυπριάδης, ένας Άγγλος επιλοχίας κι ένας στρατιώτης. Στη μάχη που ακολούθησε τραυματίστηκε βαριά και πέθανε αργότερα ο επικεφαλής των Ιταλών ανθυπολοχαγός Ριπόλτζι, ενώ ο Άγγλος λοχαγός τραυματίστηκε σοβαρά στα πόδια.
Μετά από τη μάχη ακολούθησαν ανακρίσεις και από πληροφορίες που είχαν οι Ιταλοί, έκαναν πολλές συλλήψεις.
Συνελήφθησαν και μετά από δίκη που έγινε καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν στο νεκροταφείο της Κοκκινιάς οι εξής:
1) ο Άγγλος λοχαγός Τζων Άτκινσον
2)Ο Κύπριος υπολοχαγός Κ.Κυπριάδης ή Δ.Αρβανιτόπουλος.
3)ο ιδιοκτήτης του σπιτιού Σπύρος Τζαβέλας
4)ο ιδιοκτήτης του καϊκιού Φραγκίσκος Τσαντάνης
5) ο Αντιπαριώτης Βασίλης Πατέλης
Σε θάνατο επίσης καταδικάστηκαν οι Ιωάννης Πατέλης και Γεώργιος Καπούτσος από την Αντίπαρο και ο αδερφός του Φραγκίσκου Γιάννης Τσαντάνης από την Παροικιά, αλλά η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια, γιατί είχαν πολλά παιδιά.Σε πολύχρονες φυλακίσεις καταδικάστηκαν οι Νικόλαος Τσαντάνης και Ιωάννης Δεσύπρης. Τέλος σε θάνατο καταδικάστηκε η Ντόρα Νικοτσάρα, αλλά και η δική της ποινή μετατράπηκε σε ισόβια.
ΟΙ Ιταλοί δεν έμειναν μέχρι εκεί. Προσπάθησαν με εκφοβισμούς και συνεχείς ανακρίσεις να εξαρθρώσουν όλο το δίκτυο των πατριωτών, που είχαν βοηθήσει τη λειτουργία της βάσης Αντιπάρου.
Στη δεύτερη δίκη του στρατοδικείου τον Ιούνιο του 1943 καταδικάστηκαν σε θάνατο οι εξής:
1) Γεώργιος Ζαμπέτας, διοικητής Χωροφυλακής Πάρου
2) Μιχάλης Κρίσπης, Πρόεδρος της Κοιν. Πάρου
3) Ιάκωβος Ραγκούσης
4) Βέρο Λικέρι, Ιταλός αντιφασίστας
5) Αργύρης ΜαρινόπουλοςΔεν έγιναν εκτελέσεις, γιατί στο μεταξύ έπεσε ο Μουσολίνι και πήραν χάρη.
Καταδικάστηκαν σε ισόβια οι:
Πολυχρόνης Μουρλάς, Αγαπητός Κατρής και Αντώνης Μουστάκας.
Σε πολύχρονες φυλακίσεις οι: Γεώργιος Χρονίδης, Παναγιώτης Κουτσουράκης, Νικ. Μουρλάς, Θεολόγος Ρούσσος, Βενιζέλος Ραγκούσης, Μανώλης Λυράκης, Νικ. Δανάμπασης, Κατίνα Πατέλη, Θωμάς Παντελαίος, Ιερομόναχος Ηλίας, Μοναχός Γρηγόριος, Γεώργιος Πολυμενάκος (ανθυπασπιστής Χωροφυλακής), Γεωργία Δανάμπαση, Ιωάννης Τσαντάνης, Άννα Τζαβέλα, Αντώνης Γεράρδης, ο εφημέριος της Αντιπάρου κ.ά.
Ο Εμμανουήλ Πατέλης πέθανε στις φυλακές της Ρόδου. Ο Γεώργιος Καπούτσος πέθανε στις φυλακές της Ιταλίας. Οι Αγαπητός Κατρής, Παναγ. Κουτσουράκης, Πολυχρόνης Μουρλάς και Βενιζέλος Ραγκούσης πήραν το δρόμο για τα φοβερά στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας. Οι Π. Μουρλάς και Π. Κουτσουράκης δεν ξαναγύρισαν. Τα στρατόπεδα θανάτου της Γερμανίας τα γνώρισαν κι άλλοι Έλληνες για άλλες αντιστασιακές πράξεις.
Ο Σπύρος Μαντζουράνης, ο Δημ. Χερουβείμ, ο Δημ. Παντελαίος από το Καμάρι, ο Φώτης Καστρουνής. Ο Χάρης Γραμματικάκης, που έγινε θρύλος στην Πάρο, αλλά και αλλού, κατόρθωσε να ξεφύγει από τους Ιταλούς. Πέθανε στην Αθήνα το 1977, σχεδόν λησμονημένος.
Ο θρύλος του Νικόλα Στέλλα
Τον Μάιο του 1944 ομάδα 14 Άγγλων "κομμάντος", ενισχυμένη με Έλληνες Ιερολοχίτες επιχείρησαν σαμποτάζ στο Γερμανικό Αεροδρόμιο της Πάρου.
Το αεροδρόμιο ήταν δύο χιλιόμετρα μακριά από τα Μάρμαρα, προς τα βόρεια.
Οι σαμποτέρ έμαθαν από πληροφορίες πως οι Γερμανοί δεν ήταν 15-20, όπως αρχικά πίστευαν, αλλά 150 με αντιαεροπορικά πολυβόλα και άλλο βαρύ οπλισμό.Παρόλα αυτά αποφάσισαν να δράσουν εναντίον της φρουράς του αεροδρομίου,του θαλάμου των οπλιτών και των αποθηκών τροφίμων.
Το σαμποτάζ του αεροδρομίου απέτυχε γιατί δεν υπήρχε καλός συντονισμός. Η περίπολος της Μάρπησσας όμως κατάφερε να σκοτώσει 8 Γερμανούς.
Στην επιχείρηση κατά του αεροδρομίου οδηγοί ήταν ο Αντώνης Δελέντας και ο Νικόλας Στέλλας.Ο Δελέντας μετά από πολλές περιπέτειες σώζεται.
Ο Στέλλας συλλαμβάνεται και βασανίζεται από τους Γερμανούς. Ο ηρωισμός του γίνεται θρύλος στα μετέπειτα χρόνια.Οι Γερμανοί πείθονται ότι συμμετείχε στο σαμποτάζ και τον απαγχονίζουν στη Μάρπησσα, στις 21-5 1944 κοντά στο σημείο που βρίσκεται το μνημείο του σήμερα, με ανδριάντα φιλοτεχνημένο από το Νίκο Περαντινό.
Βιβλιογραφία
- Χρίστος Γεωργούσης: Κυκλάδες ΠΑΡΟΣ - ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ (εκδ.Φιλιππότη,ΑΘΗΝΑ 1998)
- Αντώνης Αριστ.Αλιπράντης: ΜΥΣΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΒΑΣΗ ΑΝΤΙΠΑΡΟΥ(ΑΘΗΝΑ 1992)
- Από το περιβαλλοντικό πρόγραμμα του Γυμνασίου Πάρου (Μάιος 2012) "Ιστορικοί χώροι της Πάρου και αειφόρος ανάπτυξη" Το πρόγραμμα συντόνισαν οι καθηγήτριες του Γυμνασίου Ευαγγελία Κοκκίνου και η Στέλλα Κούρτη με την ενεργή συμμετοχή των μαθητών του Γ4 τμήματος
- από το ιστολόγιο Αντιπάριος , λέξεις και εικόνες
Βιβλία που αναφέρονται στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο
Ο δάσκαλος Αντώνης Αλιπράντης,παριανός που δούλεψε
σε σχολεία του νησιού, κατέγραψε τη νεότερη ιστορία
του νησιού με σκοπό "να μη λησμονηθεί", όπως ο ίδιος αναφέρει.
 |
από τον Αρχ. Νικόλαο Αρκά
Πληροφορίες για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο υπάρχουν σε βιβλία που αναφέρονται στην ιστορία της Πάρου.
Επίσης αναφορές γίνονται και :
- στο μυθιστόρημα της Κατερίνας Πατέλη; ¨Το περιβόλι με τις μπανανιές"(σελ.120-146) Αθήνα 2007
- στα Κατοχικά (τόμοι Α,Β,Γ) Σύρος
- στα Ναουσαίικα, περιοδικό, τεύχος 5 ( σελ.4-5)
Το 1987 η Παριανή δημοσιογράφος Κατερίνα Πατέλη επιμελήθηκε για λογαριασμό της Κρατικής τηλεόρασης ντοκυμαντέρ με θέμα τη "Μυστική Βάση της Αντιπάρου"
Το ντοκυμαντέρ μπορεί να δει κανείς στο you tube sotirisks
Το ντοκυμαντέρ μπορεί να δει κανείς στο you tube sotirisks
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου