ΜΑΡΤΙΟΣ

     Μα  χτες, καθώς με θάρρεψε το γέλιο του Μαρτιού

   και τράβηξα να ξαναβρώ τ' αρχαία τα μονοπάτια 

    στο πρώτο μοσκοβόλημα ενός ρόδου μακρινού

    μου δάκρυσαν τα μάτια.                 

                                                                                             Κωστής Παλαμάς 

Ο Μάρτης πήρε το όνομά του από το λατινικό όνομα του θεού Άρη (Mars = Άρης).
 Στις 21 Μαρτίου πραγματοποιείται η αστρονομική έναρξη της άνοιξης με τη λεγόμενη «εαρινή ισημερία», δηλ. την ίση χρονική διάρκεια ημέρας και νύχτας.

  Η λαϊκή φαντασία έδωσε στο Μάρτιο ένα σωρό παρατσούκλια, όπως:

Ανοιξιάτης (γιατί είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης)

Γδάρτης, Παλουκοκάφτης Κλαψομάρτης, Πεντάγνωμος (για το ευμετάβλητο του καιρού),

 Βαγγελιώτης(λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού), 

Φυτευτής, και άλλα δηλωτικά της φυσιογνωμίας του, που έχουν σχέση με ιδιότητες ή πράξεις που του αποδίδονται.      

  ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ:

«Μάρτης έβρεχε, θεριστής χαιρότανε».

«Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει».

«Κάλλιο Μάρτης στις γωνιές παρά Μάρτης στις αυλές».

«Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης παρά Μάρτης λιοπυριάρης».

«Μάρτης βροχερός θεριστής κουραστικός».

«Μάρτης κλαψής θεριστής χαρούμενος».

«Μάρτης πουκαμισάς δεν σου δίνει να μασάς».

«Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απρίλης άλλη μία,
να δεις κουλούρες στρογγυλές και πίττες σαν αλώνι».

και η πασίγνωστη, που είναι παραλλαγή της προηγούμενης:

«Σαν ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα,
χαράς σ' εκείνο το ζευγά πόχει πολλά σπαρμένα».

  «ΜΕΡΟΜΗΝΙΑ». Οι πρώτες μέρες του Μάρτη. Μέρες δηλ. που από τις καιρικές συνθήκες τους μπορούν να γίνουν σχετικές προγνώσεις για όλο το χρόνο.

    «ΜΑΡΤΗΣ» : Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν.

  Η κατασκευή του "Μάρτη" είναι πολύ απλή. Χρειάζονται μόνο δύο κλωστές κεντήματος, μία κόκκινη και μία άσπρη. Κάνεις από έναν κόμπο στη μία άκρη της καθεμιάς, τη στερεώνεις κάπου με μια καρφίτσα και βάζοντάς την ανάμεσα στις παλάμες σου τη στρίβεις όσο γίνεται περισσότερο. Οταν στριφτεί καλά την κομπιάζεις και απ’ την άλλη άκρη της. Επαναλαμβάνεις με τη δεύτερη κλωστή. Οταν είναι έτοιμες oι στριμμένες τις πιάνεις μαζί -κόκκινη και άσπρη- και τις τεντώνεις. Σε μια στιγμή, τις αφήνεις απ' τη μια άκρη και μπλέκονται από μόνες τους.

Για το έθιμο του «Μάρτη» γράφει και ο ποιητής Κωστής Παλαμάς:

Ρόδιζ’ η πρώτη του Μάρτη μέρα

και στο παιδάκι της η μητέρα
γελώντας πάει:
«Με Μάρτη έρχομαι το λαιμό σου
να στεφανώσω σαν άγγελός σου
θα σε φυλάει.
Από χρυσάφι, προτού να φέξει,
με τι φροντίδα το έχω πλέξει.
Για το χρυσό μου!
Με κάθε χρώμα το έχω ντύσει
ουράνιο τόξο, που θα στολίσει
τον ουρανό μου!»    

 « ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑ» Είναι ένα  Πρωτομαρτιάτικο έθιμο της Β. Ελλάδας & των νησιών του    Αιγαίου. Ένα μελωδικό καλωσόρισμα της Άνοιξης με ειδικά τραγούδια που λένε  τα παιδιά γυρίζοντας από σπίτι σε σπίτι κρατώντας στεφάνι λουλουδιών ή ένα κλαδί από κισσό & ομοίωμα χελιδονιού, που έχει ένα «μαγικό χαρακτήρα»: 

Χελιδόνα έρχεται, από Μαύρη θάλασσα.

Θάλασσα επέρασε. Έκατσε και λάλησε ...;

Μάρτης μας ήρθε, τα λουλούδια ανθίζουν,

                                                                             Όξω ψύλλοι και κοριοί, μέσα υγεία και χαρά ...;

 Στις 25 Μαρτίου είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή του μήνα, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου αλλά και και της πατρίδας μας, με την έναρξη της επανάστασης του 1821.